Okiem eksperta: Mikotoksyny – zadbaj o to by nie szkodziły twoim świniom
Jednym z podstawowych wymogów prowadzenia wysoce efektywnej hodowli zwierząt jest dostarczenie zbilansowanej paszy, która powinna zawierać wszystkie niezbędne składniki odżywcze i być „bezpieczna”. Niestety czasami surowce użyte do jej produkcji mogą być skażone mikotoksynami. Taka sytuacja bardzo często prowadzi do znaczącego pogorszenia się wyników produkcyjnych na fermach trzody chlewnej. Szczególne znaczenie ma to w przypadku rozrodu oraz odchowie prosiąt.
Mikotoksyny są definiowane jako cząsteczki o niskiej masie cząsteczkowej wydzielane przez grzyby, wywołujące toksyczny wpływ na organizmy żywe. Mikotoksyny produkowane są przez grzyby jako wtórny metabolit w szczególności przez pleśnie tj. Aspergillus, Fusarium i Penicillium spp.
Mikotoksyny w surowcach paszowych
Zanieczyszczenie pasz mikotoksynami stanowi obecnie ogólnoświatowy problem w żywieniu zwierząt. Wśród nich można wyróżnić kilka szczególnie popularnych i niebezpiecznych dla zwierząt hodowlanych: aflatoksyny (AF), fumonizyny, ochratoksyny i inne. Skażeniu mikotoksynami ulegają najczęściej surowce zbożowe, ale również można je spotkać w śrucie sojowej czy arachidowej. Do zanieczyszczeń zbóż mikotoksynami dochodzi często na etapie wzrostu roślin. Zmienne warunki pogodowe panujące w Polsce sprzyjają rozwojowi grzybów pleśniowych, dlatego istotne jest aby producent już na etapie produkcji poprzez dobrą praktykę rolniczą zadbał o jak najniższy poziom mikotoksyn w zbożach. Do zanieczyszczenia przeważnie dochodzi, jeśli na którymś z etapów produkcji paszy nie zostały zachowane wszystkie zasady związane z higieną. Dotyczy to głównie surowców przechowywanych w zbyt wysokiej temperaturze i wilgotności. Ponadto uszkodzone i zanieczyszczone ziemią zboża są bardziej podatne na rozwój grzybów.
Zatrucia mikotoksynami
Zatrucie mikotoksynami określane jest mianem mikotoksykozy czyli zespołu syndromów wynikających z ich spożycia, kontaktu ze skórą lub wdychaniu tych metabolitów przez dłuższy czas. Mikotoksyny w organizmie mogą powodować ogólne osłabienie zwierzęcia, brak apetytu, wymioty, zmniejszone przyrosty dobowe, zmiany skórne, zapalenie błon śluzowych jelit, biegunki. U knurów obniżają libido, zmniejszają objętość ejakulatu oraz koncentrację i ruchliwość plemników. Mikotoksyny stanowią szczególnie duże zagrożenie dla loch, ponieważ powodują zaburzenia w rozrodzie, co znacząco wpływa na ekonomikę fermy. Powodują także obniżenie masy urodzeniowej prosiąt, zmniejszają ich przeżywalność, a także mogą powodować poronienia i bezmleczność u loch. W skrajnych przypadkach zatrucie metabolitami wtórnymi może powodować śmierć zwierzęcia. Dlatego należy pamiętać, że zatrucia mikotoksynami powodują znaczne obniżenie produktywności gospodarstwa.
Przeciwdziałanie mikotoksynom
Istnieje kilka sposobów usuwania oraz ograniczania szkodliwości mikotoksyn w surowcach poprzez:
mechaniczne usuwanie zanieczyszczonych partii produktu,
ekstrakcję mikotoksyn,
dezaktywację metodami fizycznymi (ogrzewanie, gotowanie, napromieniowywanie), chemicznymi, biologicznymi.
W ostatnich latach wykonano duży postęp w zastosowaniu mikoabsorbentów pochodzenia nieorganicznego jak i organicznego do detoksykacji pasz. Do takich środków należą między innymi Mykosorbent i Sorbix 3D oferowany przez firmę Ekoplon, które poprzez swoje właściwości wiązania metabolitów wtórnych powodują detoksykację paszy. Mykosorbent dzięki zawartości MOS wzmacnia również odporność zwierząt i ogranicza biegunki u prosiąt.
Warto zwrócić uwagę na podstawowe surowce paszowe jakie są wykorzystywane w naszym gospodarstwie, a w szczególności na zboże, które jest najbardziej podatne na skażenie mikotoksynami. Ponadto prawidłowa profilaktyka w uprawie i przechowywaniu może istotnie wpłynąć na ograniczenie ich występowania w paszy.
